Samenwonen met je partner kan onder drie statuten. Wel zijn er verschillende voorwaarden en regels verbonden aan elke vorm. Een overzicht.

Ga jij met je vriend of vriendin samenwonen? En leggen jullie geen verklaring van wettelijke samenwoning af bij de gemeente? Dan vormen jullie een 'feitelijk' gezin. Voordeel: je geniet meer vrijheid dan bij andere vormen van samenwonen.

Voor de fiscus zijn jij en je partner twee afzonderlijke personen. Ook al liet je een samenlevingscontract opstellen: jullie vullen steeds elk apart de belastingaangifte in. Je hebt samen een of meerdere kinderen? Dan bepalen jullie wie van beide de kinderen ten laste neemt.

Als feitelijk samenwonenden kunnen jullie niet van elkaar erven. Je wil hier verandering in brengen? Laat samen een testament opstellen bij de notaris. Weet wel dat bij deze vorm van samenwonen je hoe dan ook meer successierechten betaalt als jij of je vriend(in) overlijdt.

Mocht je relatie stuklopen, dan kunnen jullie er gewoon een punt achter zetten. Wonen jullie in de aangekochte stek van je partner? Of in een huurwoning die op zijn of haar naam staat? Helaas kun je dan zomaar het huis worden uitgezet. Dan is het doorgeven van een eventueel nieuw adres het enige wat je moet regelen.

Wettelijk samenwonen kan door een verklaring van samenwoning af te leggen voor de burgerlijke stand van je woonplaats. Bij dit principe krijg je meer bescherming dan feitelijke samenwonenden. Samen hebben jullie bijna dezelfde rechten en plichten als een getrouwd koppel.

Hoewel je eigenaar blijft van je eigen inkomen, ben je verplicht een deel te besteden aan huishoudelijke uitgaven. Maakt een van jullie schulden, wordt de andere ook aansprakelijk gesteld.

Je woning geniet bij dit statuut wel optimale bescherming. Geen van jullie twee kan plotsklaps beslissen om de woning te verkopen, te verhuren of weg te geven. Zelfs niet wanneer enkel jij eigenaar bent. Of je partner.

Wil je liever een overeenkomst op maat van je situatie? Stap samen naar de notaris voor een samenlevingscontract. Natuurlijk kun je hier niets in opnemen dat de wet tegenspreekt, zoals een clausule die verplicht tot wederzijdse trouw. Wil je dat liever wel, dan is trouwen misschien een betere keuze.

Wettelijk gaan samenwonen? Dan zijn jullie volgens de fiscus dat eerste jaar nog steeds twee alleenstaande personen. Gevolg: je dient elk een afzonderlijke belastingaangifte in. Hadden jullie samen al een kind, dan kan slechts een van jullie dat ten laste nemen. Is het netto-inkomen van je partner dat jaar niet hoger dan 3.110 euro? Dan geniet je het eerste jaar ook een toeslag op de belastingvrije som.

Voor de achtereenvolgende jaren is de regeling anders. Je vult een gezamenlijke aangifte in en een van jullie neemt de kinderen ten laste. Die persoon wordt beschouwd als het gezinshoofd.

In tegenstelling tot feitelijk samenwonenden, erven wettelijke samenwonenden wél automatisch van elkaar. Je hoeft geen testament op te stellen. Toch is dit erfrecht beperkt: de langstlevende krijgt het vruchtgebruik van de woning en de inboedel. Niet de volledige eigendom. Wil je liever andere erfgenamen, laat je best een testament opstellen.

Gelukkig blijft de administratieve rompslomp beperkt. Je hoeft enkel naar de burgerlijke stand van je woonplaats te gaan. Daar onderteken je een verklaring die het einde van jullie samenwonen betekent.

Voor getrouwde koppels is de regelgeving nog anders. Pluspunt: binnen dit statuut ben je het meest beschermd. De keerzijde van de medaille is dat deze optimale bescherming meer verplichtingen met zich meebrengt.

Concreet hangen alle rechten, plichten en fiscale regels samen met het gekozen huwelijksstelsel

• Wettelijke stelsel
• Gemeenschap van goederen
• Scheiding van goederen

Wanneer een van jullie twee overlijdt, is het huwelijk officieel beëindigd. Maar: in tegenstelling tot wettelijk samenwonenden, kunnen gehuwden elkaar niet zomaar onterven. Tenzij in uitzonderlijke omstandigheden. Ook hangt het erfrecht af van het stelsel waaronder je gehuwd bent. Klop eens aan bij de notaris of je bankadviseur, hij geeft je hierover de nodige info.

Je kunt je huwelijk beëindigen door een echtscheiding aan te vragen. Wordt de echtscheiding definitief uitgesproken, dan komt er een einde aan het huwelijk. Daarmee ook aan de rechten en plichten binnen het gekozen huwelijksstelsel.

Kortweg kun je stellen dat feitelijk samenwonen ‘minder officieel’ is. De wettelijke vorm van samenwonen en samenwonen als gehuwden zijn formeler. Deze twee vertonen enkele gelijkenissen:

Voor zowel gehuwden als wettelijk samenwonenden geldt het huwelijksquotiënt. Zoiets komt van pas indien je partner geen beroepsinkomen heeft. Of als hij of zij een inkomen heeft dat niet hoger is dan 30% van jullie gezamenlijke inkomen. Voordelig, want je wederhelft kan fiscaal gezien aanspraak maken op een deel van je inkomsten. Resultaat? Het totale bedrag dat je aan de fiscus moet, ligt een pak lager dan wanneer je twee alleenstaanden zou zijn voor de fiscus.

Echtpaar of gewoon wettelijk gaan samenwonen? Dan zijn jullie dat jaar fiscaal gezien twee alleenstaande personen. Je vult elk een belastingaangifte in. Ook al hadden jullie al een kind alvorens jullie trouwden: slechts een van de twee kan hem of haar ten laste nemen. Is het netto-inkomen van je partner dat jaar niet hoger dan 3.110 euro? Dan geniet je tijdens het eerste jaar van jullie huwelijk een toeslag op de belastingvrije som.

Voor de achtereenvolgende jaren is deze regeling anders, en dien je een gezamenlijke aangifte in. Een van de twee neemt de kinderen ten laste, meestal degene met het hoogste inkomen.

Sluit je als wettelijk samenwonend koppel of als echtpaar een hypothecaire lening af, dan kun je beslissen hoe de leninglasten worden verdeeld. Dat gaat onder meer over de kapitaalaflossing, de interesten en premies voor de schuldsaldoverzekering. Je vult dat in op de belastingaangifte.

Als gehuwd of wettelijk samenwonend koppel ben je samen verantwoordelijk voor eventuele schulden. Ook wanneer je partner hiervoor heeft gezorgd. Dit is anders dan bij feitelijk samenwonende koppels, die op dat vlak meer vrijheid genieten.