Week van de Mobiliteit: Demografische en maatschappelijke trends achter nieuwe mobiliteit

Mobiliteit is wat men in economie een luxegoed noemt met een mobiliteitsvraag die bijzonder inkomensgevoelig is. Stijgende welvaart leidt tot sterke stijging in de vraag. Dat was onder meer zichtbaar bij de opkomst van de auto. De zeer sterke economische groei van de jaren 50 en 60 zorgde voor een eerste grote welvaartssprong en dus ook vraag naar wagens.  Daarop kwam nog eens de turbo van toenemende participatie van vrouwen in de arbeidsmarkt die ons deed evolueren naar het tweeverdienersmodel en in vele gevallen ook het twee-auto model /tweeauto’s-model.

Dat er zoveel wagens op de weg zijn, is vanzelfsprekend ook te danken aan het fijnmazig wegennet waarover we in ons land beschikken. Of misschien is het andersom. Veel wagens op de weg vragen nu eenmaal ook een uitgebreid net. Als ruggengraat voor een volgehouden economische expansie werd  bij het begin van de tweede helft van de vorige eeuw stevig ingezet op die infrastructuur. De E5 en de E3, de huidige E40 en E17, vormden bijvoorbeeld de assen van respectievelijk oost naar west en zuid naar noord. Bedoeling was vooral om lucratieve industrieassen te vormen, maar evengoed gaven ze de algemene mobiliteit een stevige duw in de rug. Er lag plots een snelweg richting kust bijvoorbeeld. Dit zorgde voor een ongeziene toename in het aantal reizigerskilometers. Over de voorbije dertig jaar alleen was sprake van een stijging van 130 miljard in 1990 naar meer dan 170 miljard nu (waarvan 150 met de auto).

De grenzen aan die groei zijn ondertussen voor iedereen duidelijk. Het wegennet dat steeds vaker, langer en op steeds meer plaatsen dichtslibt brengt belangrijke economische kosten met zich mee. Economen ramen die op meer dan 1% bbp (meer dan 5 miljard stilstand of 400 euro per persoon per jaar – verloren uren, extra brandstof, extra uitstoot enz).  En daar staan mensen steeds meer ook figuurlijk bij stil. In ons land lijk het verzadingspunt voor het autobezit alvast te naderen. De automarkt stagneert waarbij het autobezit amper nog toeneemt. De autoverkoop wordt grotendeels door de vervangingsvraag gedreven. Maar die vervanging loopt vandaag wel vertraging op. De markt is in de greep van de onzekerheid richting elektrificatie waardoor bestellingen worden uitgesteld en de gemiddelde leeftijd van een auto voor het eerst boven 10 jaar uitkomt. De vergroening van onze mobiliteit zal dus nog even wat vertraging oplopen.

Maatschappelijke, technologische en andere veranderingen leiden ondertussen wel naar een minder autoafhankelijke levensstijl. Jongvolwassenen kijken vandaag vaak helemaal anders aan tegen autogebruik- en bezit dan een generatie ouder. Niet in het minst vanuit het standpunt van duurzaamheid. Een onderzoek van Deloitte in België leerde bijvoorbeeld dat een derde van de ondervraagden het bezitten van een auto in vraag stelt  en 1 op 5 heeft interesse om eigendom van een wagen te ruilen voor een abonnementsdienst. Het meest voor de hand liggende in dit geval is autodelen. Het is een concept dat in een stedelijke omgeving, en dan vooral in de grootstedelijke omgeving, duidelijk een antwoord lijkt te bieden. 

Maar ook de fiets, niet zelden aangeboden door een fietsleasingplan van de werkgever, is voor heel wat jongeren een volwaardig en bewust alternatief voor de wagen. Let wel, van zodra deze jongvolwassenen een gezin stichten en voor betaalbaar wonen de stadskern ruilen voor een stek in de rand of meer landelijke omgeving, komt de gezinswagen opnieuw in beeld. Maar die wordt dan wel aangevuld met een cargo- of longtailfiets die de rol van een tweede wagen overneemt. 

KBC Autolease stond in ons land aan de wieg van het fietsleasingverhaal en heeft vandaag voor een zeer divers en uiteenlopend publiek meer dan 33.000 fietsen rijden. En de markt is nog steeds groeiend, met dank aan de gunstige fiscale behandeling, maar ook aan de nieuwe benadering van mobiliteit. Getuige de steeds omvangrijker wordende fietsparkings bij bedrijven. Inclusief laadplaats en faciliteiten voor de sportievelingen. 

Die sportievelingen nemen trouwens een verrassend groot deel van de totale verplaatsingen in ons land voor hun rekening. We denken vaak dat werk en school het grootste aandeel in onze verplaatsingen innemen, maar dat klopt niet. 60% van de verplaatsingen maken we in onze vrije tijd, vooral voor winkelen, sport en hobby’s. En het recreatief verkeer zal allicht verder aan belang winnen, opnieuw mede door demografische en maatschappelijke trends. Denken we bijvoorbeeld aan de toenemende groep ouderen die genieten van hun “golden years”, maar ook aan de toenemende groep alleenstaanden die geen rekening moeten houden met schoolvakanties, waardoor de keuzevrijheid m.b.t. de vrije tijd wordt vergroot. 

Alles samen zullen we moeten omgaan met de nieuwe realiteit van flexibele mobiliteitsoplossingen. We gaan immers kiezen welk vervoersmiddel op welk gegeven moment van de dag of zelfs in het leven het best past. Slimme mobiliteitsconcepten en -diensten kunnen hier een oplossing bieden. KBC heeft in KBC Mobile al oplossingen voor trein, bus en parkeren voor particulieren, dit werd nu ook uitgebreid naar zelfstandigen en kleine ondernemingen.

Werknemers gaan ook voor een stuk mee beslissen waar ze werken en hoe ze op hun werkplek geraken. Technologie faciliteert daarbij het thuiswerk, maar ook het keuzemenu voor het inzetten van de juiste mobiliteit: dringt een deelauto zich op, of liever een deelfiets. Of misschien toch maar het openbaar vervoer. Het klonk amper 10 jaar geleden nog allemaal als pure science fiction, maar vandaag is het voor veel jongeren al dagelijkse realiteit. En dat zal niet anders zijn nu de overheid het mobiliteitsbudget een tweede adem wil geven.

De auto zal een dominante plaats blijven innemen in het aanbod, eenvoudigweg omdat vaak de enige echt werkbare oplossing is. Maar we merken ook dat we daar niet langer zomaar vanuit moeten gedaan en er  duidelijk sprake is van meer mobiliteitscreativiteit. En dat bij de verschillende actoren in het debat. De multimodaliteit zoals eerder besproken is momenteel top-of-mind en dat over de generaties heen. KBC Autolease speelt hierin vandaag een belangrijke rol en wil dat ook morgen blijven doen. KBC Mobile wordt als sterk digitaal platform door jong en oud alvast naar waarde wordt geschat en wijst duidelijk de weg naar de toekomst. 

Herbeluister de podcast van Wannes Vermost (CEO KBC Autolease) en Hans Dewachter (Hoofdeconoom KBC)

KBC Autolease, KBC Group Economics