Successieplanning

Successieplanning

Als je zelf niets onderneemt, bepaalt de wet wie je erfgenamen zijn en op welk deel ieder van hen recht heeft. Binnen de Europese Unie is dat het erfrecht van je laatste gewone verblijfplaats1.

Wat is successieplanning?

Successieplanning houdt in dat je bij leven stappen onderneemt om je vermogen over te dragen aan je nabestaanden. Door vooraf actie te ondernemen, kun je

  • Bepaalde nabestaanden beschermen of bevoordelen
  • (Een deel van) je vermogen nalaten aan andere dan je wettelijke erfgenamen
  • De successierechten of erfbelasting die je erfgenamen moeten betalen, verlichten
  • De erfenis vervroegen door vermogensoverdrachten vóór je overlijden
We bespreken hier de wettelijke regelingen en mogelijkheden voor successieplanning in België.

Je samenlevingsvorm is bepalend

De samenlevingsvorm waarvoor jij en je partner kozen, is van groot belang om te bepalen wat de langstlevende erft.

  • Feitelijk samenwonenden erven juridisch gezien niet van elkaar
  • Bij wettelijk samenwonenden erft de langstlevende partner het vruchtgebruik van de woning en van de inboedel
  • Gehuwde partners zijn wettelijk reservataire erfgenamen2 van elkaar

Huwelijkscontract

Met een huwelijkscontract kun je je partner bevoordelen. Je kunt

  • Bepaalde eigen goederen inbrengen in het gemeenschappelijke vermogen
  • Bepalen dat de langstlevende meer dan de helft uit de gemeenschap ontvangt. Je kunt zelfs laten vastleggen dat de langstlevende de hele gemeenschap ontvangt. Dat laatste wordt de 'langst leeft, al heeft'-clausule genoemd. Er hangt echter een hoog prijskaartje aan die clausule met betrekking tot de successierechten of erfbelasting.
  • Keuzemogelijkheden opnemen in je huwelijkscontract. In zo’n keuzebeding kun je bijvoorbeeld bepalen dat de langstlevende bij het overlijden van de partner kan kiezen om alle of een deel van de gemeenschappelijke goederen in volle eigendom te krijgen of alleen in vruchtgebruik. Dat heeft als voordeel dat de langstlevende die keuze kan maken op basis van de concrete omstandigheden op het ogenblik van het overlijden: zijn leeftijd en gezondheidstoestand, de relatie met de kinderen, ...

Met een huwelijkscontract kun je ook kinderen uit een vorige relatie beschermen.

Deze aanpassingen hebben betrekking op de verdeling van het vermogen bij overlijden. Sommige wijzigingen kunnen leiden tot een hogere erfbelasting of successierechten. Het is belangrijk om alle aspecten mee te nemen in je beslissing en je te laten adviseren door een notaris.

Testament

Testament

Met een testament kun je een deel van je vermogen nalaten aan een zelfgekozen begunstigde. Je houdt er het best wel rekening mee dat er een voorbehouden gedeelte bestaat voor de reservataire erfgenamen. Bij een testament gaan de nagelaten goederen pas bij overlijden naar de begunstigde. Een testament kun je altijd herroepen. De begunstigden zijn successierechten of erfbelasting verschuldigd op hetgeen ze bij testament ontvangen.

Schenking

Met een schenking kun je bij leven goederen overdragen aan een dierbare naar keuze. De persoon die de schenking ontvangt, noemt men de begiftigde.

Ook bij een schenking houd je er het best rekening mee dat er een voorbehouden gedeelte bestaat voor de reservataire erfgenamen2. Als je meer schenkt dan het beschikbare gedeelte, kunnen de reservataire erfgenamen eisen dat dit teveel terug in de nalatenschap wordt gebracht.

Als grootouder kun je rechtstreeks schenken aan je kleinkind. De schenking aan het kleinkind wordt dan aangerekend op het erfdeel van je kind (mits akkoord schenker – kind – kleinkind). Dat noemt men de generatiesprong bij een schenking.

Met een globale erfovereenkomst kun je onder bepaalde voorwaarden in beperkte mate afspraken vastleggen met je kinderen over schenkingen. Dat kan nuttig zijn om evenwicht te bepalen tussen erfgenamen in rechte lijn. Je kunt bijvoorbeeld vastleggen dat één van je kinderen nog iets tegoed heeft van een ander kind. Zo’n erfovereenkomst kan alleen door een notaris worden opgemaakt.

In de praktijk wordt er vaak geschonken met voorbehoud van vruchtgebruik. Zo behoud je als schenker levenslang het vruchtgebruik (bijv. rente, huuropbrengsten) van het geschonken goed en behoud je ook de controle over het goed (de begiftigde kan niet alleen over het goed beschikken).

Schenking van onroerende goederen

Als je een onroerend goed wilt schenken, moet je naar een notaris gaan. De schenkingsakte wordt dan geregistreerd en je betaalt schenkbelasting (Vlaams Gewest) of schenkingsrechten (Brussels Hoofdstedelijk en Waals Gewest). In Vlaanderen is de schenkbelasting voor onroerende goederen sinds 1 juli 2015 verlaagd, zodat het schenken van onroerende goederen aantrekkelijker is geworden.

Schenking van roerende goederen

Je kunt op verschillende manieren roerende goederen schenken

1. Via een Belgische of buitenlandse notaris

Je betaalt schenkbelasting. Er zijn geen successierechten of erfbelasting meer verschuldigd bij het overlijden van de schenker.

2. Via een bankgift

Bij een bankgift schrijf je geld of effecten over van je bankrekening naar de rekening van de begiftigde. Om de bankgift te kunnen bewijzen, is een aangetekend 'pacte adjoint' nodig waarin vermeld staat dat het om een schenking gaat.

Je betaalt geen schenkbelasting. Op de geschonken goederen zijn alleen successierechten of erfbelasting verschuldigd als de schenker overlijdt binnen de 3 jaar (Vlaamse en Brussels Hoofdstedelijk Gewest) of 5 jaar (schenkingen vanaf 1 januari 2022 in het Waalse Gewest) na de schenking.

Wanneer je de begeleidende documenten bij de bankgift registreert, is schenkbelasting verschuldigd. In dat geval betaal je geen successierechten of erfbelasting meer bij het overlijden van de schenker.

Levensverzekering

Met een levensverzekering kun je iemand begunstigen bij je overlijden of tijdens je leven. Zo kan het nuttig zijn je kleinkinderen te begunstigen. Omdat ze tegen de tarieven rechte lijn en apart belast worden, zullen ze in totaal minder erfbelasting verschuldigd zijn. De belasting wordt immers gespreid over meer erfgenamen.

Je houdt er best wel rekening mee dat er een voorbehouden gedeelte bestaat voor de reservataire erfgenamen2. Als je in je levensverzekering beschikt over meer dan het beschikbare gedeelte, kunnen de reservataire erfgenamen eisen dat dit teveel terug in de nalatenschap wordt gebracht.

Wanneer de verzekerde gebeurtenis zich voordoet (je overlijden of de einddatum van het verzekeringscontract), keert de verzekeringsmaatschappij een kapitaal uit aan wie in het contract als begunstigde is aangeduid. Zolang de verzekerde gebeurtenis zich niet voordoet, kun je een levensverzekering in principe altijd afkopen of de begunstiging wijzigen.

De contractuele begunstiging met een levensverzekering heeft voorrang op de bepalingen van het huwelijkscontract en het testament. Op basis van de begunstigingsclausule wordt rechtstreeks, dus buiten de nalatenschap om, aan de begunstigde(n) uitgekeerd. De verzekeringnemer kan ook als begunstigde 'de nalatenschap' aanduiden. Dan krijgt de uitkering dezelfde bestemming als de rest van de nalatenschap van de overleden verzekeringnemer. Op de uitkering zijn successierechten of erfbelasting verschuldigd.

Successieplanning met levensverzekeringen gebeurt zowel met spaarverzekeringen met een gegarandeerde interestopbrengst (tak 21) als met beleggingsverzekeringen gekoppeld aan beleggingsfondsen (tak 23).

De verzekeringnemer3 van de polis is het best dezelfde persoon als de verzekerde4. Op die manier vermijd je dat de verzekering bij overlijden van de verzekeringnemer geblokkeerd blijft zolang de verzekerde nog in leven is.

Tontine- of aanwasbeding

Als niet-gehuwde samenwonende partners kun je elkaar ook bevoordelen met een tontine- of aanwasbeding. Vraag daarvoor zeker professioneel advies.

Een groter vermogen? Successieplanning op maat

Onze experts bij private banking informeren je over wie wat erft en welke belastingen dat meebrengt. Ze bekijken de mogelijkheden om je vermogen geheel of gedeeltelijk over te dragen of zo te organiseren dat de erfbelasting wordt beperkt. Telkens met de voor- en nadelen en met de bijhorende tarieven. Zo kies je zelf wat voor jou de beste oplossing is.

We begeleiden je over het hele traject, tot en met het bezoek aan de notaris. Je planning voor de toekomst wordt het best regelmatig geactualiseerd. Daarom is je private banker altijd beschikbaar om veranderingen en nieuwe mogelijkheden met je te bespreken. Zowel particulieren als ondernemers helpen we graag verder.

Ontdek successieplanning bij Private Banking

1 Deze regel geldt in alle landen van de Europese Unie, met uitzondering van Denemarken, het Verenigd Koninkrijk en Ierland.

2 Reservataire erfgenamen zijn de kinderen en de langstlevende huwelijkspartner. Bij kinderen is het voorbehouden gedeelte de helft van de nalatenschap (ongeacht het aantal kinderen). De reserve van de langstlevende huwelijkspartner bestaat uit het vruchtgebruik op de helft van de nalatenschap of minstens het vruchtgebruik op de gezinswoning en de inboedel.

3 De persoon die de polis sluit en de premies betaalt.

4 Een levensverzekering wordt gesloten op het leven van de verzekerde. Zijn overlijden of 'in leven zijn' op de einddatum bepaalt of de verzekeraar moet uitkeren.

Nalatenschappen

Bij KBC kun je bij het overlijden van een naaste rekenen op ons team Nalatenschappen. We staan je bij in het afhandelen van je bank- en verzekeringszaken.

Hoe blijf je rekeningen betalen na een overlijden?

Na een overlijden kun je facturen en rekeningen op verschillende manieren blijven betalen. We geven je graag meer uitleg.

Wat doen bij een overlijden?

We helpen je graag de actiepunten die voor jou relevant zijn in kaart te brengen. Lees de volledige tekst en/of gebruik onze handige checklist.

Regel je erfenis zelf met een testament

De wet bepaalt wie je erfgenamen zijn. Toch heb je een zekere vrijheid om zelf je erfenis te regelen met een testament.